قدس آنلاین-گروه استان ها-بابک رحیمیان: امروز صحنه های زیبایی در مصلاهای ایران اسلامی از جمله مصلای المهدی (ع) زاهدان نقش بست و درحجم انبوه و پر شور نمازگزاران امروز یکی ارتباط با خدا می خواند، یکی زیارت عاشورا، یکی نماز حاجت و دیگری تسبیح به دست دستانش را به درگاه الهی دراز کرده بود و الهی العفو می گفت.

آیین ها و سنت های اسلامی به وی‍ژه درماه مبارک رمضان در سیستان و بلوچستان از جایگاه برجسته فرهنگی و اجتماعی برخوردار است که نسل به نسل منتقل شده است.

آداب عید در سیستان

ماه رمضان به عنوان ماه ضیافت خداوند و ماه سازندگی جان و جسم در مناطق شهری و روستایی سیستان از آداب و رسوم خاصی برخوردار است.

آیین های پاسداشت ماه مبارک رمضان در این منطقه از استان با غنای فرهنگی والا دارای سابقه ای طولانی است که با وجود گذشت سالیان متمادی، همچنان در بین مردم زنده و پابرجا مانده است.

مردم با آداب و اعتقادات خود همیشه بر این باور بوده‌اند که رعایت این آداب، سبب حفظ هویت فرهنگی و تاریخی آن‌ها خواهد بود.

مردم سیستان به منظور استقبال و آمادگی هر چه بیشتر سه روز آخر ماه رمضان خود برای این عید بزرگ اسلام آماده می کنند.

یک محقق و پژوهشگر سیستان در این باره گفت: آیین های خاص مردم این منطقه در عید فطر نشان از جایگاه والای اسلام در بین مردمان منطقه دارد.

محمد جهانتاب افزود: یکی از آداب و رسوم مردم سیستان به ویژه درروستاها آماده سازی خمیر توسط زنان برای پخت نان با تنور هیزمی و کلوچه خرمایی محلی است.

وی ادامه داد: در این روز زنان شادی‌کنان با تهیه کلوچه و پخت غذای محلی سفره خود را در کنار خانواده برای اطعام نیازمندان و فقرا پهن می‌کنند.

جهانتاب بیان کرد: قربانی کردن دام یا حتی یک مرغ زنده در بین مردم از جایگاه ویژه ای برخوردار است به طوری که مردم معتقدند بعد از یک ماه بندگی و تطهیر در درگاه الهی باید با ریختن خون این مهمانی را به پایان برد تا از شر شیطان و هوای نفس دور ماند.

دوختن کیسه برکت

وی افزود: کیسه برکت نیز از دیگر رسوم مردم است که در منطقه سیستان نام دارد به طوری که بزرگان روستا چه مرد و چه زن با دوختن یک کیسه به جمع آوری نذورات، کفاره و فطریه مردم مشغول می شوند که آن ها را در اختیار فقرا و نیازمندان قرار دهند.

این محقق منطقه سیستان اظهار داشت: همچنین عده ای با تهیه و بسته‌بندی آجیل مشکل گشا بعد از نماز مغرب روز عید به قصد نیت و طلب حاجت به مسجد می‌روند و پس از اقامه نماز مغرب بین زنان نمازگزار تقسیم می‌کنند.

وی ادامه داد: حضور بر سر مزار درگذشتگان از دیگر رسم و رسوم های مردم این منطقه است.

وی ادامه داد: مردم در روز عید فطر به سرمزار می روند و عید را به گذشتگان خود تبریک می گویند و خرما، کلوچه محلی و شکلات بر سرمزار توزیع می کنند.

جهانتاب افزود: مردمان سیستان در این روز بعد از خواندن نماز صبح حمام می روند و لباس نو با رنگ های روشن بر تن می کنند به طوری که معتقدند که در یک ماه رمضان با زدودن تیرگی ها به استقبال عید فطر باید رفت.

آداب عید در بلوچستان

عید فطر نیز در بین مردمان جنوبی سیستان و بلوچستان از جایگاه بالایی برخوردار است به طوری که قوم بلوچ و برادران اهل سنت این عید را یکی از اعیاد بزرگ اسلام می دانند و سه روز به جشن و شادمانی می پردازند.

همه ساله در آستانه عید سعید فطر به ویژه در بخش پوشاک زنان، مشتری‌های این بازار تا پنج برابر در مقایسه با روزهای عادی افزایش می‌یابد.

مردان در استانه عید فطرکمتر خرید می‌کنند و بیشتر وقت خود را به خرید شیرینی و تنقلات اختصاص می‌دهند و بانوان بلوچ بیشتر برای خرید به بازار می روند.

زنان بلوچ با خرید و تهیه «زی‌آستون» در انواع طرح‌ها و رنگ های مختلف که از جمله گران‌ترین آنها را طرح «کوه تفتان» و «فنوج »شامل می‌شود برای زینت لباس ها در عید فطر استفاده می کنند.

«زی آستون» به سوزندوزی بخش جلویی لباس بانوان بلوچ از زیر گردن تا نزدیکی‌های زانو همچنین سر آستین لباس های آنان اطلاق می شود و بسته به نوع سوزن دوزی یا آینه کاری، طرح یا نوع دوخت آن که در این روز توسط بیشتر زنان بلوچ خریداری می شود.

قربانی دادن

همزمان با فرارسیدن عید فطر مردان،زنان و کودکان بلوچ با بر تن کردن لباس نو و سفید رنگ پس از یک ماه مهمانی خدا به استقبال عید فطر می رون زیرا اعتقاد دارند که پوشیدن بهترین لباس و معطر کردن آن مستحب است و ثواب دارد.

 پس از بر پایی نماز عید فطر در سنت دیرینه مردم بلوچ قربانی کردن از جمله رسومی است که اعضای خانواده در خانه ریش سفیدان جمع می شوند و بزرگ خاندان ضمن قربانی کردن از آنها میزبانی می کند.

مراسم حنابندان

یکی از آداب عید سعید فطر در دیار بلوچستان، برگزاری مراسم حنابندان بانوان است با این توصیف که در شب پایانی ماه مبارک رمضان زنان بلوچ با تهیه و آماده سازی حنا، خود را برای شرکت در مراسم حنابندان آماده می کنند.

در مراسم حنابندان زنان و دختران بوسیله حنا دستان خود را با نقش های مختلف و زیبا می آرایند که معمولا این کار توسط فردی که در این زمینه مهارت دارد انجام می شود.

طلب بخشش و حلالیت

در صبح روز عید فطر مردان بلوچ با ظاهری آراسته جهت اقامه نماز جماعت به عیدگاه می روند و کودکان و نوجوانان نیز به تعبیت از بزرگان خویش در نماز شرکت می کنند.

پس از پایان نماز عید فطر، نمازگزاران همدیگر را در آغوش می گیرند و فرا رسیدن عید را به یکدیگر تبریک می گویند و اگر کسی را رنجیده باشند طلب بخشش و حلالیت می کنند.

مردم بلوچستان معتقدند که اگر کسی در طول سال مرتکب خطایی شده و کسی را رنجیده باشد با طلب حلالیت در عید فطر در پیشگاه خداوند متعال بخشیده خواهد شد.

در بلوچستان بانوان نمی توانند در نماز عید شرکت کنند و معمولا در خانه می مانند و زمینه پذیرایی از مردان خود و مهمانان را فراهم می کنند.

پس از رفتن مردان و کودکان به عید گاه، زنان با پوشیدن لباس نو و آراستن خود با زیورآلات و همچنین آماده کردن غذاهای خوشمزه چشم انتظار می مانند تا از آنان پذیرایی کنند و حلالیت بطلبند.

کودکان نیز در عید فطر از بزرگترها عیدی می گیرند و اوقات خوشی را سپری می کنند.

معمولا در بلوچستان سه روز را پس از ماه مبارک رمضان برای عید فطر در نظر می گیرند و اگر کسی نتوانست اقوام و آشنایان خود را در روز اول عید ملاقات کند، برای تبریک گویی وحلالیت طلبی تا سه روز فرصت دارد.

در ایام عید فطر، مردم بلوچستان کسب و کار خود را تعطیل می کنند و به دید و بازدید از بزرگترها و عیادت بیماران می پردازند و اگر فردی از نزدیکان خود را از دست داده باشند، برای دلداری به بازماندگان وی به منزلشان می روند.

خبرنگار و عکاس: بابک رحیمیان